Kongres IAML (International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres), to największe doroczne tego typu wydarzenie na świecie. Międzynarodowe Stowarzyszenie Muzycznych Bibliotek, Archiwum i Centrów Informacji IAML, zostało założone w 1951 roku. Stowarzyszenie zrzesza około 1650 członków instytucjonalnych i indywidualnych z ponad 50 krajów świata. Polscy bibliotekarze muzyczni i muzykolodzy od połowy lat 50. aktywnie działają w strukturach IAML i regularnie uczestniczą w kongresach.

Ponad półtora roku przygotowań, a 6 dni Kongresu minęły w oka mgnieniu… Pomysł zorganizowania Kongresu w Krakowie tlił się w głowie Prezydentowi IAML Stanisławowi Hrabiemu już od dłuższego czasu. Podczas uroczystego otwarcia nadmienił, że spełnia się właśnie jego marzenie. Muzyczni bibliotekarze, archiwiści, muzykolodzy, źródłoznawcy, specjaliści informacji naukowej i muzycy z całego świata przyjechali do miasta Kraków aby wspólnie dzielić się wiedzą, pomysłami, projektami, osiągnięciami na Kongresie IAML 2019. Kongres w Polsce odbył się po raz trzeci, poprzednie edycje miały miejsce się w Warszawie w 1966 (Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego) i 2005 roku (Biblioteka Narodowa).

Fot. 1. Stanisław Hrabia (Prezydent IAML, Uniwersytet Jagielloński, Kraków)

Już rok temu w Lipsku Stanisław Hrabia oraz Hanna Bias prezentowali i zachęcali do przyjazdu do Polski. Mając na sobie elementy stroju krakowskiego – wianek i czapkę z pawim piórem przedstawili legendę o smoku Wawelskim, o wieżach Kościoła Mariackiego; zaznajomili uczestników z wymową słowa „obwarzanek” i zaprezentowali ogólny zarys Kongresu w tym i miejsce - Auditorium Maximum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kongres IAML 2019 w Krakowie trwał od 14 do 19 lipca, organizatorami byli Uniwersytet Jagielloński – Instytut Muzykologii, we współpracy z Sekcją Bibliotek Muzycznych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich – Polską Grupą Narodową IAML. Kongres został objęty Patronatem Honorowym Prezydenta Miasta Krakowa Profesora Jacka Majchrowskiego oraz Rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Profesora Wojciecha Nowaka. Komitet Honorowy objęli dr Daniel Cichy (Polskie Wydawnictwo Muzyczne), dr Tomasz Makowski (Biblioteka Narodowa), Joanna Pasztaleniec-Jarzyńska (Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich), prof. dr hab. Zdzisław Pietrzyk (Biblioteka Jagiellońska), dr Artur Szklener (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina). 

Kongres zgromadził ponad 350 delegatów z 40 krajów, w tym 30 polskich referentów. Uczestnicy reprezentowali różnorodne instytucje muzyczne i kulturalne, w tym uniwersyteckie ośrodki muzykologiczne, działy muzyczne największych bibliotek narodowych, biblioteki akademii i konserwatoriów muzycznych, centra informacji muzycznej, biblioteki orkiestrowe i radiowe, muzea, wydawnictwa muzyczne i in. Kongresowi towarzyszyły również targi wystawców muzycznych.

Pogoda nieco pokrzyżowała nasze plany, uroczyste otwarcie Kongresu miało nastąpić w Collegium Maius – najstarszym budynku Uniwersytetu Jagiellońskiego. Łuki w logo Kongresu są zresztą nawiązaniem do architektury tego miejsca. Wydarzenie przeniesiono do Auditorium Maximum, gdzie głos zabrali: Stanisław Hrabia - Przewodniczący IAML, Robert Piaskowski - Pełnomocnik Prezydenta Miasta Krakowa ds. Kultury, prof. dr hab. Stanisław Sroka - Prodziekan Wydziału Historycznego ds. ogólnych, dr hab. Aleksandra Patalas - Dyrektor Instytutu Muzykologii, Hanna Bias – Przewodnicząca Sekcji Bibliotek Muzycznych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich – Polskiej Grupy Narodowej IAML. Uroczystość uświetnił koncert zespołu „Capella Cracoviensis”.

Fot. 3. Uroczyste otwarcie Konferencji

Udział przedstawicieli tak wielu środowisk muzycznych z całego świata był niepowtarzalną okazją do prezentacji osiągnieć polskich muzykologów i bibliotekarzy muzycznych w zakresie badania i edycji krytycznej polskich źródeł muzycznych, a tym samym do promocji polskiej nauki i kultury muzycznej w świecie.

Przygotowaliśmy także publikację skierowaną do uczestników Kongresu - Zasoby polskiej kultury muzycznej w bibliotekach i archiwach w Polsce (Polish Music Culture Resources in Libraries and Archives), która prezentuje najważniejsze polskie kolekcje muzyczne oraz wkład Sekcji Bibliotek Muzycznych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich – Polskiej Grupy Narodowej IAML w upowszechnianiu wiedzy na temat polskiego dziedzictwa muzycznego. Zawarta w publikacji prezentacja działalności Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP, zwłaszcza w zakresie troski o narodowe dziedzictwo muzyczne, wzmocni postrzeganie bibliotek polskich na arenie międzynarodowej, jako ważnych ośrodków światowego dziedzictwa kulturowego. Publikacja zawiera opis najważniejszych polskich kolekcji muzycznych oraz źródeł informacyjnych o polskiej kulturze muzycznej na przestrzeni stuleci. Omawiane zbiory pochodzą z ośrodków naukowych takich jak: Biblioteka Narodowa; biblioteki uniwersyteckie: Kraków, Poznań, Toruń, Warszawa, Wrocław; biblioteki akademii i uniwersytetów muzycznych: Bydgoszcz, Gdańsk, Katowice, Kraków, Łódź, Poznań, Warszawa, Wrocław; biblioteki publiczne: Biblioteka Śląska, Książnica Pomorska, Biblioteka Publiczna m.st. Warszawy; bibliotek instytucji kultury, towarzystw muzycznych i ośrodków informacji. Zamieszczone zestawienie bibliograficzne zawiera także informacje o najważniejszych pracach badawczych w Polsce, opartych na kolekcjach przechowywanych we wspomnianych instytucjach.

Odbyło się wiele ciekawych sesji dotyczących muzycznych kolekcji, archiwów, różnych typów źródeł muzycznych, najstarszych zabytków muzycznych zachowanych w Polsce i na świecie, a także poruszono tematy dotyczące digitalizacji, ochrony zbiorów, katalogowaniu zbiorów w zapisie cyfrowym i wiele in.

Ważnym elementem Kongresu są również sesje dotyczące projektów „R”, czyli międzynarodowych bibliografii, będących prawdziwą wizytówką IAML na świecie. Należą do nich: Répertoire International des Sources Musicales (RISM) – międzynarodowa bibliografia źródeł muzycznych; Répertoire International de Littérature Musicale (RILM) – międzynarodowa bibliografia literatury muzycznej; Répertoire International de l’Iconographie Musicale (RIdIM) – międzynarodowa bibliografia ikonografii muzycznej; Répertoire International de la Presse Musicale (RIPM) – międzynarodowa bibliografia prasy muzycznej.

W programie Kongresów IAML znajdują się zawsze dwie sesje posterowe. Jest to świetna okazja do interakcji z innymi. Postery przedstawiają różne inicjatywy, projekty, kolekcje. Jest to miejsce wymiany zdań, rozmów i szansy na zainteresowanie zwiedzających swoim tematem. W tym roku pojawiły się dwa plakaty reprezentowane przez polskie ośrodki: Bibliotekę Główną Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach (Hanna Bias, Ewa Mrokwa) oraz Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie (Kamil Pelacinski, Monika Wiciarz).

Organizatorzy kładą szczególny nacisk na aspekt naukowy, kulturalny i edukacyjny wydarzenia. Program naukowy Kongresu obejmuje szerokie spektrum zagadnień, którymi zajmują się poszczególne Sekcje IAML, a dotyczą one: nowych technologii informacyjnych w muzyce, opracowania źródeł i kolekcji muzycznych, prawa autorskiego dla dokumentów elektronicznych, edytorstwa muzycznego, dokumentowania życia artystycznego oraz zarządzania kolekcjami muzycznymi.

W trakcie Kongresu miało miejsce spotkanie Forum of National Representatives. Reprezentanci Narodowych Grup IAML, którzy tworzą Forum Przedstawicieli Narodowych (IAML Forum of National Representatives) spotkali się z Zarządem, aby dyskutować na temat działalności w poszczególnych krajach i regionach. Forum prowadził Balázs Mikusi, a Polską Grupę Narodową oficjalnie reprezentowała Hanna Bias. Spotkanie zgromadziło reprezentantów z 26 krajów.

Płaszczyzną wymiany doświadczeń były nie tylko sesje naukowe, ale też warsztaty poświęcone wykorzystaniu narzędzi cyfrowych w muzyce oraz technikom opracowania źródeł muzycznych. W tym roku IAML wprowadził nowe przedsięwzięcie o nazwie „Digital IAML”. Był to szereg powiązanych warsztatów i prowadzonych przez uczestników sesji na temat cyfrowych narzędzi dla bibliotek muzycznych. Chodziło o to, aby umożliwić uczestnikom na wszystkich poziomach umiejętności wspólne uczenie się poprzez wzięcie udziału w warsztatach poświęconych narzędziom cyfrowym w bibliotekach muzycznych, a także podczas sesji prowadzonych przez samych uczestników. Digital IAML zapewnił praktyczne wprowadzenie i rozwijanie biegłości w różnych obszarach związanych z bibliotekami i technologią, ucząc się w interaktywnym, nieformalnym, spontanicznym i produktywnym środowisku współpracy.

W sesji „Hot topics”, która jest otwarta na każdy temat i zagadnienie zabrał głos Michał Pieńkowski (Filmoteka Narodowa w Warszawie), który opowiedział o projekcie "Bibliografia fonografii polskiej" (Źródła do badań fonografii polskiej od 1878 roku do czasów współczesnych) prowadzonym obecnie przez Sekcję Fonotek SBP. Projekt ma na celu stworzenie bazy informacji o recenzjach nagrań oraz artykułach prasowych i innych źródłach pisanych dotyczących przemysłu fonograficznego w Polsce. Prezentacja spotkała się z dużym zainteresowaniem i wywołała ożywioną dyskusję, również na temat opracowywania zbiorów fonograficznych w bibliotekach.

Ponadto w programie kulturalnym Kongresu znalazły się trzy koncerty muzyki polskiej, zorganizowane w świątyniach krakowskich. Pierwszy Schubert i Nowakowski – Kwintet fortepianowy u progu romantyzmu  odbył się w Bazylice św. Franciszka z Asyżu. Występ zorganizowany został przez Narodowy Instytut Fryderyka Chopina w Warszawie.

Koncert organowy w wykonaniu Prof. Andrzeja Białko miał miejsce w Kolegiacie św. Anny, a w Kościele św. Katarzyny odbył się koncert w ramach 15. Festiwalu Muzyki Polskiej. Program poświęcony był wyłącznie muzyce polskiej od końca XVIII do XX wieku. Utwory Ignacego Jana Paderewskiego, Feliksa Janiewicza, Mieczysława Karłowicza, Tadeusza Bairda i Mieczysława Weinberga wykonała Sinfonietta Cracovia, Michał Janicki (baryton) i Krzysztof Grzybowski (klarnet), dyrygował Jurek Dybał.

Co warte odnotowania, Paderewski pozostawił swój młodzieńczy utwór Suity niedokończony i w późniejszych latach nie miał czasu, aby do niego wrócić. Suita została ukończona w 2018 roku przez polskiego kompozytora Sławomira Stanisława Czarneckiego. Koncert poprzedziło przekazanie przez Czarneckiego rękopisu ukończonej czwartej części Suity Aleksandrze Patalas - dyrektor Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kongres IAML 2019 w Krakowie to doniosłe wydarzenie dla kultury muzycznej i całego środowiska bibliotekarskiego w Polsce. Był wspaniałą okazją do przypomnienia osiągnięć Sekcji Bibliotek Muzycznych Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich – Polskiej Grupy Narodowej IAML, jej wkładu w dbałość o narodowe dziedzictwo muzyczne i rozwój wiedzy o polskich źródłach muzycznych. Dzięki swojej aktywności na forum IAML polscy bibliotekarze cieszą się od lat dużym uznaniem międzynarodowego środowiska muzycznego. Kongres IIAML w Krakowie umocnił postrzeganie bibliotek polskich na arenie międzynarodowej, jako ważnych ośrodków światowego dziedzictwa kulturowego.

Zapraszamy do śledzenia fanpage’a Sekcji Bibliotek Muzycznych SBP na Facebooku gdzie sukcesywnie jest uzupełniana relacja z Kongresu i wystąpienia polskich prelegentów: https://www.facebook.com/IAMLPL/

Podczas trwania Kongresu przejęliśmy również prowadzenie fanpage’a IAMLu na Facebooku i Instagramie: https://www.facebook.com/iamlaibm/, @iaml.aibm

Hanna Bias